The conviction that strengthened me 2023
Ditmir Bushati në një rezyme të vitit që lamë pas flet për mësimet që nxori nga 2023, duke iu referuar podcasteve të tij dhe të disa udhëtimeve si konsulent në Lindjen e Mesme.
Ai e nis shënimin me konkluzionin e parë e më të rëndësishmin në jetë që është “Aftësia për të menduar me kokën tënde” por siç thotë ai, edhe duke mos harruar të dëgjojnë çfarë thonë të tjerët.
Duke folur për Shqipërinë, Bushati flet jo shkarazi për largimin e njerëzve nga vendi, sjelljen relativizuese të qeverisë apo mungesën e ideve dhe alternativave nga krahu i kundërshtarëve. Vetë ai nuk e asocion veten tek asnjëra palë. Të paktën në shkrim.
Njësimi i pushtetit me shtetin, bjerrja e demokracisë, janë fotografi e këtij vitit.
Bazimi i shpresave për ekonominë e jetës tek turizmi dhe ndërtimi, sipas Bushatit janë të përkohshme. Asgjë pa arsimin dhe pa një kalendar të qartë bazuar tek e ardhmja, profesionet e reja, industria e gjelbër nuk i japin Shqipërisë garanci.
Lexo Opinionin më poshtë
2024-01-08 16:08:04
TiranaPost
Ditmir Bushati in a resume of the year left behind talks about the lessons he learned from 2023, referring to his podcasts and several trips as a consultant to the Middle East.
He starts the note with the first and most important conclusion in life which is "The ability to think with your head" but as he says, also not forgetting to listen to what others say.
Speaking about Albania, Bushati speaks vaguely about the departure of people, the relativizing behavior of the government or the lack of ideas and alternatives on the part of the opponents. He himself does not associate himself with any party. At least in writing.
The unification of power with the state, the fall of democracy, are the picture of this year.
Basing hopes for the economy of life on tourism and construction, according to Bushati, are temporary. Nothing without education and without a clear calendar based on the future, new professions, green industry do not guarantee Albania.
Read the Opinion below
By Ditmir Bushati/ The greatest benefit of a good education is the ability to think with your head, listen carefully to the opinions of others, argue with them about ideas and reflect on different topics.
In democratic societies, despite the flood of "alternative truths," there is a decentralized ecosystem of academics, clergy, civil society, journalists, business, and others who disagree on much but agree on a common system of rules for shaping knowledge.
Albania, this is difficult, because there is still no market of ideas and one
ecosystem where people collectively have the opportunity to reason about what is true. In its absence, the politics of the day dictates a media agenda to the society, which, in the best case, does not allow the consideration of ideas that should survive collective control, the sifting of which helps the democratic development of the society.
I. Security
During the year 2023, in my podcast "Public Square", I had the opportunity to talk with personalities of the international and Albanian scene on various topics, trying to understand and explain phenomena that concern us. The key words of these conversations are about security, democracy, the economy of life, and how Albanians can act in a
reality with "known unknowns", to borrow an expression of the famous philosopher Slavoj
Žižek. I am trying to elaborate my reflections from these conversations to understand the challenges before us.
The year 2023 was marked by wars and conflicts. Although Ukraine is resisting Russian aggression,
its military counteroffensive did not achieve the desired results. Little changed on the ground.
Ndërsa në Europë dhe SHBA u ndjenë shenjat "lodhjes nga Ukraina". Rindezja e konfliktit të
përgjakshëm në Lindje të Mesme më 7 tetor, fundosi shanset për paqe he zgjidhje të
qëndrueshme mes lzraelit dhe Palestinës dhe zhvendosi disi në plan të dytë luftën që po
zhvilohet në Europë gë prej 24 shkurtit të vitit 2022.
Pasi Vladimir Putin pushtoi Ukrainën, Perëndimi u ndje superior në udhëheqjen e një shumicë
shtetesh në Kombet e Bashkuara, që përmes rezolutave të njëpasnjëshme dënuan agresionin e pashembullt rus. Megjithatë, në kuptimin demografik të fjalës, duhet pranuar se pjesa më e madhe e botës nuk e dënoi Rusinë, sepse sanksioneve ju bashkuan rreth 40% e popullsisë së botës, gë përkon me rreth 30% të produktit të bashkëpunimit ndërkombëtar.
Mirëpo, rindezja e konfliktit të përgjakshëm në Lindje të Mesme e përmbysi epërsinë e Perëndimit përkundrejt pjesës tjetër të botës, për shkak të ndarjeve katastrofike brenda BE-së
dhe vetë Perëndimit. Dhe askund kjo nuk ishte më e dukshme se sa në votimet që u zhvilluan në OKB, ku Perëndimi ishte i përçarë.
Gjatë angazhimeve të mia në Lindjene Mesme dhe bisedave me personalitete të ndryshme atje, kuptova se për ta lufta në Ukrainë konsiderohej një luftë në Europë, që pak kishte të bënte me të drejtën ndërkombëtare dhe sigurinë ndërkombëtare. Europa shfaqej me vështirësi në hartën mendore të Lindjes së Mesme, pavarësisht afërsisë gjeografike dhe faktit se Europa është porta hyrëse e refugjatëve nga Lindja e Mesme.
Eshtë e uptueshme se mungesa e një gëndrimi të përbashkët në mbështetje të së drejtës ndërkombëtare, armëpushimit të menjëhershëm dhe ndërtimit të kushteve për një zgjidhje të qëndrueshme me dy shtete në Lindje të Mesme, e dobëson pozitën globale të BE-së në veçanti dhe Perëndimit në përgjithësi në sigurimin e mbështetjes ndërkombëtare ndaj Ukrainës, e cila qëndron në zemër të sigurisë europiane.
Pozicioni i BE-së është po ag i vështirë në jug të kontinentit, për shkak të qëndrimeve anemike ndaj Serbisë, si prishëse e stabilitetit rajonal dhe për moslinjëzimin e politikave dhe qëndrimeve të saj me ato BE-së. Në dallim nga agresioni rus kundër Ukrainës, që ka trajtat e një luftë koloniale, apo nga konflikti në Nagorno-Karabakh, agresioni i Serbisë ndaj Kosovës është ai i një shteti kandidat për anëtarësim në BE ndaj një shteti gë synon anëtarësimin në BE.
I. Demokracia
Vështruar në këtë kontekst, përfundimi i këtij konflikti nuk është më një çështje politike, por një çështje serioze e sigurisë për rajonin dhe të ardhmen e Europës. Zgjedhja nuk është më vetëm mes dështimit dhe suksesit të dialogut, por ndërmjet stabilitetit dhe përshkallëzimit të
mëtejshëm të akteve të dhunës. Pa garantuar sigurinë dhe përmbylljen e konflikteve si pasojë e shpërbërjes së ish-Jugosllavisë në jug të kontinentit, BE-ja do ta ketë të pamundur t'i rezistojë në mënyrë të qëndrueshme agresionit rus në lindje të kontinentit.
Që prej vitit 2008, kemi një rënie graduale të cilësisë së demokracisě, madje edhe midis tridhjetë demokracive më të përparuara të Europës Perëndimore dhe Amerikës së Veriut. Viti 2023 nuk përbën përjashtim. Edhe në rajonin tonë, me përjashtim të Kosovës, ka bjerrje të normave demokratike, jo vetëm për sa u përket zgjedhjeve të lira e demokratike, por edhe për sa i takon aspekteve të tjera të demokracisë liberale. Me fialë të tjera, normave themelore të bashkëjetesës demokratike që kanë të bëjnë me shtetin e së drejtës, kontrollet dhe ekuilibrat
ndërmjet pushteteve, llogaridhënien dhe përgjegjshmërinë politike. Në të tilla kushte shtrohet pyetja nësë ja vlen të luftosh për demokracinë? Përgjigjja e kësaj pyetje për ne shqiptarët s'duhet të ketë asnjë dilemë, pasi arritjet më të mëdha historike si komb
i kemi realizuar në ato pak çaste të historisë sonë kur kemi mbajtur gjallë shpirtin dhe frymën e demokracisë dhe kur kemi respektuar ligjësitë e politikës, të cilat edhe pse jo të kodifikuara kanë vlerën e ligjeve të natyrës. Ashtu si siguria edhe demokracia nuk mund të merret e mirëqenë, si një sistem që fitohet njehërë e përgjithmonë.
Demokracia është një sistem gë duhet kultivuar dita-ditës. Për të kemi shumë përkufizime.
Koncepti minimalist i saj lidhet me organizimin e zgjedhjeve të lira dhe të barabarta. Koncepti i
mesëm nënkupton, nga njëra anë, zgjedhje të lira dhe të barabarta, si dhe shtetin e së drejtës,
kontrollin dhe ekuilibrat ndërmjet pushteteve, nga ana tjetër. Ndërsa sipas konceptit
maksimalist, që kryesisht promovohet nga demokratët e thekur, demokraci do të thotë zgjedhje të lira, shtet i së drejtës, plus një lloj drejtësie sociale dhe frymë ndershmërie në qeverisje.
Përkundrejt kategorizimit të mësipërm, sfidat me të cilat përballen vendet e rajonit tonë mund të mos jenë identike. Sidoqoftë, një fillim i mirë do të ishte adresimi i polarizimit të tejskajshëm të jetës politike, njehësimit të shtetit me pushtetin, togëzimit të korrupsionit dhe krimit në jetën publike, përqendrimit të pasurisë së pērbashkët dhe liçensave kombëtare tek një grusht njerëzish, pa i kthyer mbrapsht investimin shoqërisë. Fenomene këto që rraskapisin besimin e njerëzve dhe zvogëlojnë mundësitë për një jetë të dinjitetshme. E sigurtë është se 2024, si vit
zgjedhor në një pjesë të madhe të botës, do të jetë vendimtar në betejën mes demokracisë dhe formave të tjera të qeverisjes.
L. Ekonomia e jetës
Në Ballkanin Perëndimor ka gjithnjë e më pak njerëz. Ndërkohë, ato që nuk emigrojnë dhe
qëndrojnë në rajon po plaken. Hendeku zhvillimor mes rajonit dhe BE-së, apo edhe fqinjëve tanë anëtarë të BE-së, nuk po ngushtohet, pavarësisht fjalëve të ëmbla të zyrtarëve të lartë të BE-së.
Rajoni përballet me sfida të rëndësishme përsa i përket politikave të arsimit, shëndetësisë,
përkujdesjes shogërore dhe shërbimeve të tjera publike, të cilat përbëjnë boshtin e asaj që
Jacques Attali e përkufizon si "ekonomia e jetës".
Tkurrja e popullsisë dhe fuqisë punëtore në dispozicion zvogëlon mundësinë për tërheqjen e investimeve të huaja. Pa të rinj dhe pa njerëz të arsimuar është e vështirë të krijohet një masë kritike e përkushtuar për të mbështetur sundimin e së drejtës, rënjosur demokracinë,
përmirësuar kulturën politike, sjelljen institucionale dhe nivelin e llogaridhënies.
Për fat të keq, Shqipëria i prin vendeve të rajonit me numrin më të lartë të emigracionit. Në mungesë të një debati të mirëfilltë për këtë "këëcënim demografik", në Shqipëri ka dy qëndrime.
Njëri, që përpiget ta trajtojë si dukuri që ka prekur shumë vende të Europës Juglindore, por duke shmangur analizën për rrënjët e fenomenit dhe intensitetin e lartë të emigrimit. Tjetri, që është konstatues ndaj fenomenit dhe shpotitës ndaj qeverisë, por pa paraqitur ide alternative sesi mund të dilet gradualisht nga kjo situatë.
Nëse nuk merren masa të shpejta, krahas rreziqeve të mësipërme, Shqipëria do të përballet edhe me tri rrezige të tjera gë kanë të bëjnë me gëndrueshmërinë e skemës së pensioneve, kujdesit shëndetësor, dhe atij shoqëror. Kësisoj, dorëzimi para "kërcënimit demografik" nuk është opsion, e as zëvendësimi me politikat e imigracionit. Éshtë e domosdoshme të adresohen faktorët shtytës dhe tërheqës të emigracionit, duke insistuar në lidhjen e marrëveshjeve me shtetet që preferohen si destinacione, sidomos nga të rinjtë e mirëarsimuar. Kjo krijon një bazë
për përdorimin e aseteve të krijuara falë kontributit të taksapaguesve shqiptarë dhe
njëkohësisht i'a njeh të drejtën njerëzve që duan të lëvizin për një jetë më të mirë në veriun e Europës.
Gjithashtu, nevojiten politika aktive që formësojnë ekonominë e jetës. Aktivitetet duhet t'i riorientojmë drejt ekonomisë së jetës, që do të thotë më shumë demokraci, më shumë shëndet, më shumë arsim, më shumë ushqim të përballueshëm dhe të shëndetshëm, dhe natyrisht siguri.
Të dhënat nga shumë studime tregojnë se një pjesë e mirë e njerëzve nuk emigrojnë vetëm për arsye ekonomike, por për shkage që lidhen me modelin e qeverisjes, i cili asfikson shtresën e mesme, duke thelluar pabarazitë në shoqëri. Pabarazinë e statusit social-ekonomik, e të ardhurave, dhe mundësive të jetës.
Për të dalë nga kjo situatë na duhet të rishpërndajmë burimet dhe të ardhurat, por mbi të gjitha duhet të rishpërndajmë burimet e dijes dhe aftësive përmes arsimit. Politikat e arsimit kanë nevojë të rishikohen e zbatohen me një mendësi të re, duke pranuar me përulësi gabimet e së shkuarës. Programet e trajnimit me fokus teknologjinë janë të mirëpritura, por ato nuk mund të zëvendësojnë programet e arsimit. Na duhet të sigurojmë cilësi në mësimdhënie dhe në punë shkencore. Struktura e ekonomisë shqiptare duhet të ndryshojë gradualisht. Ekonomia mbështetet
kryesisht në degë si ndërtimi apo turizmi, që janë të përkohshme për mënyrën si duhet të
the country develops. The way the economy should grow should be with very high productivity, in order to create more income. Without quality education and knowledge, high productivity is impossible. We need to promote new branches of development based on
green industry, to develop large energy resources, which are a great asset, and mining resources for the development of heavy industry, and to direct human resources to new branches.
Reflecting on the above challenges, which I have tried to analyze with the guests at
my podcast "Public Square", the year 2023 reinforced my conviction that we cannot continue
we take for granted the fact that we live in the best days of our national history,
factorization of regional and global interaction, without investing more for security, without fighting e
entrenched democracy, and saw sustainable economic development that is based on knowledge. If we leave our future to inertia, if we do not dream about this future, if we have no vision, and if we do not have the strength and spirit to fight for this future and this vision, we will lose the historical superiority that we gained in beginning of the twenty-first century.
