By Anais Ginori/ You happen to see them pass like shadows on Boulevard Raspail. A tall graying man and a small woman with a boyish silhouette. "Two bodies as shocking as their troubled lives across centuries and borders, two friends spiritually bound and enveloped by the same fate, condemned to live and die in magic", writes Ariane Chemin in the book "À the research of Milan Kundera".
The Czech writer and his wife Vera are ghosts in the Ville Lumière. Even today, on the intercom of the Parisian apartment, the name of another novelist and of an Icelandic translator serve to confuse the curious. Trusted friends, who are few and among them the philosopher Alain Finkielkraut, the writer Yasmina Reza and the intellectual Christian Salmon, know that to get an answer on the landline they must give a coded signal: first one ring, then two. At the rare group meetings, the writer requests that no photographs be taken. The only one who can photograph him is the woman with whom he has shared everything for the last half century.
For thirty-seven years, Milan Kundera has "voluntarily disappeared", as Chemin writes in the precious narrative, divided between investigation and sentimental pilgrimage, which has just been published in France by "Éditions du sous-sol".
The eclipse of the writer happened on the wave of the world success of "The Unbearable Lightness of Being". "I'm overdosing on myself," the novelist confessed to his friend Christian Salmon. The interview with Bernard Pivot during "Apostrophes", is the last time he has allowed himself to be in the center of attention. In that year, 1984, Chemin was in front of the small screen. "One Friday night in January, I discovered his blue eyes and slow words on television", recalls the author who was twenty years old and was fascinated by this novelist who came from the Cold, sheltered by silence and so different from the glittering noise of the eighties.
Gazetares, një ndër emrat e rëndësishëm të “Le Monde”, i lindi një ëndërr: të takonte një ditë Milan Kunderën. E kishte parë nga larg çiftin në rrugët e kryeqytetit, por pa guxuar asnjëherë t’i afrohej. Si t’i afrohesh dikujt që ka bërë gjithçka për t’iu vjedhur realitetit? Por dy vite më parë Chemin u vu në gjurmët e “të zhdukurit vullnetarisht” për një seri shkrimesh për gazetën franceze. Nga Praga në Korsikë, nga Renë në Bohemi, iu desh të bënte manovra të gjata për t’iu afruar, deri sa më në fund arriti një takim me Vera Kunderën në një lokal. “Jetët tona nuk kanë asnjë interes”, e paralajmëroi gruaja e shkritmarit, që e quan bashkëbiseduesen e saj “agjente 007” duke treguar se ka një marrëdhënie të ndërlikuar me mediat edhe pse bëhet fjalë për botën nga vjen. Në vendin e saj ajo ishte një nga gazetaret më të famshme të televizionit, ishte ajo që njoftoi drejtpërdrejt pushtimin e tankeve ruse në 1968.
Më pak e njohur është gruaja e parë e Kunderës, Olga Haas, bijë e kompozitorit që ra viktimë e Holokaustit. Edhe ajo, tregon Chemin që e ka takuar në Brno, në qytetin e lindjes së Kunderës, ka lidhur një pakt heshtjeje me ish-bashkëshortin. Në Republikën Çeke, autorja e librit për Kunderën ka perceptuar një mungesë dashurie ndaj shkrimtarit që në vitin 1975 zgjodhi të arratisej ndryshe nga intelektualë të tjerë. “Vaclav Havel bëri burg dhe u bë president, Kundera iku në Francë dhe u bë shkrimtar”, është një prej batutave që qarkullon mbi krenarinë kombëtare. Kundera humbi nënshtetësinë gjatë diktaturës dhe e rimori vetëm tre vite më parë nga kryeministri Andrej Babiš. Oligarku anti-sistem shkoi në Paris për të pajtuar shkrimtarin me vendin e tij. Pa arritur ndonjë sukses të dukshëm.
Në Pragë nuk ka më gjurmë të Kunderës në Bartolomjská, në rrugën ku banonte çifti përpara se të arratisej. Edhe fakulteti i kinematografisë ku shkrimtari jepte mësim në vitet ’60 nuk ka menduar ta nderojë. “Vendi i tij i lindjes e shpërfill, të rinjtë nuk e kanë lexuar”, shkruan në librin e saj Chemin që ka hulumtuar edhe dosjet e policisë sekrete që përndiqte Kunderën, duke e pagëzuar me epitetin elitar. “Është i fiksuar pas teorisë së elitarizmit”, shkruanin spiunët e regjimit. Autorja ka hetuar edhe mbi rastin Dvoáek, rastin e një të riu opozitar që u përjashtua në vitin 1950 dhe sipas disa mediave lokale është denoncuar nga Kundera. Një gjest denoncimi që i ngjan atij të protagonistit te “Valsi i lamtumirës”.
Chemin ka verifikuar vërtetësinë e dokumenteve, ka krahasuar leximin e bërë nga historianët, pa arritur në një përfundim të qartë. Sigurisht që artikujt për çështjen Dvoáek dhe botimi i një biografie aspak lajkatuese e bindën çiftin Kundera se rikthimi në atdhe nuk do të ishte më i mundur asnjëherë. "Është e tmerrshme për mua të di se do të vdes këtu", tregon Vera e cila, duke u argëtuar në lojën kukafshehtesi me gazetaren, përfundon duke qenë në qendër të librit. Vetëm një herë autorja dëgjon shkurtimisht zërin e shkrimtarit në telefon, para se gruaja e tij të rimerrte kontrollin.
Në një Europë që identifikohet me ndjenjën e nostalgjisë, sipas një përkufizimi të famshëm të Kunderës, edhe marrëdhënia me Francën bëhet diçka torturuese. Shkrimtari mori nënshtetësinë në vitin 1981 dhe nisi të shkruante në frëngjisht për “Gallimard”, por në fund të viteve ’90 në kritikën letrare u shfaqën zëra armiqësorë. “Identiteti” u kritikua nga gazeta të ndryshme, çifti më pas shkëputi marrëdhëniet me disa intelektualë. Për t’u hakmarrë, Kundera zgjodhi t’i botonte fillimisht në Spanjë dhe në Itali romanet e tij të fundit “Mosdija” dhe “Festa e parëndësisë”.
The writer who turns 92 years old today has made changes in his works summarized in "Pléiade". The work of a translator with a dubious past was left out, and a foreword by Aragon was also left out because it was "too political". Youth poems ended up in the trash. The writer likes to quote a phrase of Flaubert: "The artist must make posterity believe that he did not live". The couple, who had no children, now rarely leaves the hidden house at the end of a dead-end street near the Luxembourg gardens. Light sometimes enters the apartment. The shutters remain closed in what Vera calls "prison".
*The article was published on Tiranapost.al in 2021 and was translated into Albanian by Erjon Uka.