Why we should laugh at ourselves, according to Seneca and Nietzsche
2023-07-12 11:13:30
TiranaPost
Nga István Darabán
We feel the haunting power of fate every day of our lives. Our umbrella breaks a few minutes before the rain starts, the elevator door closes in our faces, we get stuck in traffic when we should be fast sometime, our plane flight is canceled. It is in our nature to feel upset and suffer when faced with such things.
However, for Stoic philosophers, consuming your energies through negative feedback does nothing to help you solve your problems or find peace with yourself. Of course, much of what happens in life is out of our control.
But we can control how we react to the problems and tragedies that fate throws our way. Seneca, a Stoic philosopher and Roman statesman of the 1st century, said that one of the best ways to react to problems is to laugh at them: "We should take things easy, because it is more humane to laugh at life." than to mourn for it... Laughter gives it a fair prospect of hope, while mourning for things which cannot be hoped to be corrected is worthless."
To illustrate his point, imagine yourself having a terrible day at work. You try your best, but nothing seems to go in your favor. You feel more tired and frustrated with each passing hour, and you can't wait for the work day to be over. Then, as you're walking home in a rage, a bird randomly flies by and drops a glass on your head.
Freeze at first. It is something so unexpected that at first you are shocked. But then, you start laughing in disbelief. And you can't help but burst into a free laughter that expresses surrender to what happened: "Laughter expresses our tenderest feelings, and shows that nothing is great, serious or even miserable in all the trappings of our existence ".
E qeshura – me veten apo situatën ku gjendeni – tregon një mirëkuptim të papritur të brendshëm. Më në fund ju e kuptoni, në çdo qelizë të trupit tuaj, se asgjë nuk mund ta kishte penguar që të ndodhte ajo që ndodhi. E megjithatë, ju jeni ende mirë. Dhe e qeshura juaj që ju del nga shpirti, ju çliron nga një tension që po krijohej ngadalë gjatë gjithë ditës:konflikti juaj me fatin dhe pranimi i tij.
Siç shprehet psikiatri austriak dhe i mbijetuari i holokaustit Viktor Frankel në librin “Kërkimi i njeriut mbi kuptimin e jetës”:”T’i shohësh gjërat në kuadrin e humorit, është një lloj manipulimi që mësohet duke e zotëruar artin e të jetuarit”.
“Ajo që dëshironi është aq shumë është e madhe, supreme dhe gati hyjnore, ndaj nuk duhet braktisur”- e nis Seneka esenë me titull “Mbi qetësinë e mendjes”. Ai vë në dukje se gjetja e paqes së brendshme është një synim i natyrshëm i njeriut, dhe që përfshin historitë, kulturat dhe klasat shoqërore.
Seneka thoshte se shumë pak njerëz janë në rrugën e duhur drejt paqes dhe lumturisë sëqëndrueshme. Ndërkohë shumica e njerëzve janë të zënë duke ndjekur kënaqësitë boshe, duke u shqetësuar nga dëshirat e trazuara apo për pasuritë e tyre. Pse?
Një arsye është dështimi për të përqafuar një parim qendror të shkollës stoike të filozofisë: ndërgjegjësimi se pjesa më e madhe e jetës udhëhiqet nga fati dhe probabilitetet. Stoikët besonin që ne duhet të mësojmë ta pranojmë dhe përqafojmë këtë fakt, në vend se të përpiqemi ta luftojmë atë që nuk mund të ndryshohet.
Të gjithë, pavarësisht nga pasuria, reputacioni apo aftësitë e tyre, janë në mëshirën e fatit. Dhe kjo pasiguri për jetën dhe vdekjen, fatin e mirë dhe fatkeqësinë, janë në qendër të asaj se si është që të jesh njeri. E megjithatë, shumica e njerëzve vuajnë kur gjërat nuk shkojnë ashtu siç dëshirojnë.
Ata janë të zhgënjyer dhe të zemëruar, pasi nuk mund ta pranojnë fuqinë e rastësisë, diçka mbi të cilën duket qartazi që nuk kanë asnjë kontroll. Dhe të luftosh kundër të pandryshueshmes – si e kaluara, një sëmundje e keqe apo vendimet e njerëzve të tjerë – nuk është vetëm e kotë, por edhe rraskapitëse.
Ky argument vjen nga thellësia e përvojës personale të Senekës. Si një avokat i ri që po përgatitej për jetën publike në Romë, plani i tij i jetës u prish për një dekadë nga një sëmundje. Më vonë, pasi kishte grumbulluar pasuri dhe ndikim në perandori, ra viktimë elojërave të pushtetit:U internua dy herë nga studenti i tij, perandorit famëkeq romak Neron, që e persekutoi dhe në fund e urdhëroi të vriste veten.
Pavarësisht nga fatkeqësia e tij, Seneka dukej se kishte gjetur shumë hapësirë për të manovruar në kuadrin mbizotërues të fatit. Ai ishte një filozof i mprehtë, i kënaqur me jetën, por edhe një personazh publik shumë aktiv në politikë. Ai e përqafoi pasigurinë e jetës së tij,dhe e gjeti qetësinë brenda vetes së tej.
Që të jemi të lumtur, thoshte ai, ne duhet të përqendrohemi vetëm tek ajo që është në fuqinë tonë:si e perceptojmë botën dhe si zgjedhim të veprojmë. Pra përballë fatkeqësisë, duhet të mësojmë se si të qeshim.
Ajo çka Seneka përshkruan në librin “Mbi qetësinë e mendjes” është një dashuri e pandarë mbi jetën e dikujt, si në fat ashtu edhe në fatkeqësi, në atë masë sa që as diçka tragjike nuk mund ta kërcënojë atë. Ky është interpretimi më stoik i “Amor fati”, ose të duash fatin tënd,një term që i atribuohet filozofit gjerman të shekullit XIX-të, Fridrih Niçe, që shkroi gjerësisht mbi vlerën e të qeshurit.
Megjithëse ai nuk e pëlqente Senekën dhe shumicën e stoikëve të tjerë për shkak tëpikëpamjes së tyre të zymtë dhe dorëheqëse ndaj jetës, që të dy duket se pajtohen mbi fuqinë e të qeshurit për të përballuar vështirësitë e jetës. Në kryeveprën e tij, Kështu foli Zarathustra, Niçe aludon mbi fuqinë e madhe të Djallit në shkaktimin e vështirësive në jetën e njerëzve.
Dhe përmes të qeshurës, dhe jo urrejtjes, mund të zhduket graviteti i Djallit në jetën tonë:“Njeriu nuk vret nga inati, por nga e qeshura. Pra le të vrasim frymën e gravitetit të tij!”. E njëjta gjë vlen edhe për lirinë e zgjedhjes në jetën e dikujt. Niçe diskuton mbi synimin madhështor të të jetuarit me gjithë zemër dhe me guxim.
Sipas tij, njerëzit duhet të përpiqen ta kanalizojnë fuqinë e tyre të natyrshme për të ndërmarrë rreziqe dhe përpjekje, sepse të dështosh është më mirë sesa të mos provosh. Dhe dështimet nuk duhet t’i pengojnë njerëzit të përpiqen sërish, dhe me të njëjtin gëzim për ta jetuar.
Niçe shkruan:“O ju njerëz më të lartë, a nuk keni dështuar që të gjithë? Bëhuni të gëzuar, pavarësisht çfarë ndodh! Mësoni të qeshni me veten tuaj siç duhet të qeshni!”. Niçe e kuptoi, ashtu si Seneka më herët, se nëse jeni të mbingarkuar nga ajo që nuk mund të ndryshoni, atëherë nuk do të arrini të veproni mbi gjërat që mund të ndryshoni, si për shembull të bëni jetën që dëshironi.
Fate has a tight grip on everyone, and life isn't always fair or easy, but living it can still be wonderful. Instead of feeling defeated by adversity, you can welcome it with confidence, smile and keep striving for better after it. Fate and failure only hurt those who cannot come to terms with them.
Originally published on Bota.al
