Shënime në Blog

Attack on the brain

Fillimisht pandemia, më pas lufta. E gjitha kjo në sfondin e ndryshimeve klimatike që prek shtresat e varfra e të mesme të shoqërisë. A është truri nën një sulm të vazhdueshëm? Kia Nobre, një prej neuroshkencëtareve më në zë për momentin, mendon se po.
Attack on the brain

The brain is a complex mechanism, surprising and in some aspects even shocking. It adapts to epochal and catastrophic events such as war, pandemic, or climate crisis that take away people's homes and lives. It anticipates changes and predicts how these facts affect our behavior temporarily or long-term.

World-renowned neuroscientist, Kia Nobre directs the "Oxford Center for Human Brain Activity" in Great Britain, a prestigious center dedicated to cerebral activities, as she has just been honored in Amsterdam with the "CL de Carvalho" prize for cognitive sciences.

What psychological impact do catastrophic events have?
They affect the body and the mind, they are very complex phenomena and many different factors move. Covid-19 is very different from the war in Ukraine, especially for us non-combatants. It is a disease that affects the body directly affecting the brain. Thanks to a very high number of studies on different patients, we already know that there is a wide range of psychological and psychiatric symptoms associated with the virus: stress, anxiety, loss of loved ones. While war, for those who do not fight directly, produces indirect effects: stress, fear and anxiety, with consequences on mental and physical health. But for those who fight, the damage is different: traumatic brain injuries, traumatic physical injuries, and very severe post-traumatic stress disorders.

According to estimates made by the medical-scientific journal "The Lancet", as a result of the pandemic, 53 million more cases of depression and 76 million more cases of anxiety have been registered. Is it a calculation that is falling now?
I am very happy that this topic is getting attention, because in the past it would have been passed over or trivialized. It is not easy to say whether this trend is decreasing. There are probably many people who are not able to distinguish the symptoms, so I think we have to be careful at this point. It is true that the very serious psychiatric and psychological consequences of Covid-19 on those who have been through it are calculated, but in any case we must also take into consideration those who have not been infected but have suffered from loneliness, deprivation, from the loss of socialization , from anxiety. But there is another element that has been ignored so far: the so-called "cognitive effects". If cerebral problems are created due to Covid, they also affect the most basic functions that enable us to interact daily, as well as the ability to concentrate. which is essential to receive information, to learn and to remember. Some speak of "brain fog", an effect that has not yet been studied, is not known and has no statistical data, although it is important. Enough to think about children and school.

Ju jeni një neuroshkencëtare e njohur botërisht. Cila është qasja e kësaj disipline në analizat e reagimeve përshtatëse të trurit?
Një pjesë e mirë e studimeve që janë zhvilluar në laboratorin tim përpiqen të theksojnë se truri nuk është një organ reaktiv. Në libra dhe në mendjen e pjesës dërrmuese të njerëzve të shkolluar është krijuar bindja se në bazë ekzistojnë ndjenjat, pastaj në tru përzihen elementë të ndryshëm, e në fund krijohet forma e një përfaqësimi mendor. Sipas këtij koncepti, ndërgjegja dhe kujtesa janë produkti final i një procesi që lëviz nga jashtë-brenda. Por kjo është gjysmë e vërtetë. Në fakt, truri ynë është i pasur me eksperienca dhe i përdor në mënyrën e duhur për të parashikuar se çfarë mund të ndodhë, si mund të vazhdojë më tej, krijon zonat shqisore që mbledhin informacione të përshtatshme për të udhëhequr sjelljen tonë. Kur e gjitha kjo funksionon për së mbari, rezultati është i jashtëzakonshëm: nuk është truri që merr të dhëna nga bota e jashtme, por bashkon eksperienca dhe informacione shqisore nga jashtë për të krijuar perceptime dhe kujtime, për të marrë vendime dhe këtë e bën në mënyrë dinamike duke i paraprirë momenteve, gjërave. Është një proces shumë proaktiv, i habitshëm, që të befason.

A ndryshojnë reagimet sipas moshës apo gjinisë?
Sigurisht, patjetër që po. Ndryshojnë sipas moshës, seksit, arsimimit. Janë faktorë të një ekuacioni kompleks: askush nuk e kupton ende se si formësohen elasticiteti, faktorët mbrojtës dhe cenueshmëria. Disa nga këta elementë nuk janë biologjikë dhe fiziologjikë, por kulturorë ose varen nga ekspozimi ndaj teknologjisë. Edhe nëse gjejmë dallime midis burrave dhe grave, fëmijëve dhe të rriturve, këto nuk duhet t'i atribuohen faktorëve fiziologjikë ose biologjikë, por duhet të studiohen brenda kornizës së përgjithshme të të dhënave eksperimentale, gjenetike, fiziologjike. Ka ngjarje katastrofike që prodhojnë efekte shumë akute dhe të rënda përsa i përket stresit, por mënyra se si ne i trajtojmë ndryshon ndjeshëm nga njëri te tjetri. Në rastin e luftës, disa do të vuajnë nga stresi pas traumatik dhe nuk do të jenë kurrë në gjendje ta kapërcejnë atë, të tjerët do të jenë më elastikë dhe do të përpiqen të kuptojnë mekanizmat që ndihmojnë trurin dhe mendjen t’i kapërcejnë pasojat në afatgjatë.

Covid-19, lufta në Ukrainë, kriza klimatike. Cila është ngjarja më e rëndë?
Do t’i vija të tre në një nivel të njëjtë, por kanë implikime të ndryshme. Ama mendoj se ndryshimet klimatike janë ngjarja më e rëndë: një krizë e vazhdueshme. Pikërisht për këtë arsye priremi ta përballojmë gradualisht, duke e shtyrë zgjidhjen. Në vend se të sillemi kështu, duhet ta konsiderojmë si krizë të rëndë dhe akute. Sigurisht duhet ta kishim bërë ca kohë më parë.

Ç’mund të bëjë psikiatria dhe neuroshkenca?
Nuk do të flisja vetëm për psikiatri, por për familjen e disiplinave që merren me kuptimin dhe trajtimin e mendjes njerëzore, pra psikiatri, neurologji dhe psikologji eksperimentale. Pikë së pari, duhet të reshtim së stigmatizuari problemet e shëndetit mendor. Psikiatria dhe psikologjia mendoj se po kërkojnë ta bëjnë këtë gjë dhe më në fund po fillon të njihen implikimet mbi shëndetin mendor që shkakton kovidi, luftërat dhe ndryshimet klimatike.

Si mund të ndikojë politika?
Një hap i mirë do të ishte vënia në dispozicion e më shumë parave të shpenzuara për shëndetin mendor. Për shembull sot, në Mbretërinë e Bashkuar po investohen shumë resurse në neuroshkencë dhe në shëndet mendor. Në të kaluarën, pavarësisht peshës së madhe të këtyre faktorëve në cilësinë e jetës, investimet kanë qenë të papërfillshme në krahasim me sëmundjet kardiovaskulare apo kancerin. Ka ende shumë rrugë për të bërë, por ne po ecim në drejtimin e duhur.

*Kia Nobre is a Brazilian neuroscientist, part of the University of Oxford in the United Kingdom. She is a member of "Academia Europaea" and many Anglo-Saxon institutes and associations. Among others, he has been honored with the "MRC Suffrage Science Award" and the "Broadbent Prize from the European Society of Cognitive Psychology". The interview for Emanuele Coen was translated by Erjon Uka.