A timeless love
Një prej poetëve që e kam pikë reference, katalani Joan Margarit, dikur iu përgjigj kështu pyetjes së përjetshme mbi arsyen e të shkruarit. E tha pa siklet: Shkruaj sepse jam ende i dashuruar me gruan time. Një arsye e mirë, një arsye ndër shumë të tjera, për të interpretuar botën, edhe pse shpesh herë na duket pakogjë.
2022-09-17 17:38:20
Erjon Uka
By Carmen Yáñez / The pandemic came to Spain in 2020 and arrived at our home to plunge it into eternal mourning, because it took my Luço, my point of reference in the world, my collaborator, my love, my friend: this story I started to write in that moment, with all the light and shadows, as are the stories of two people who need and share dreams.
I write to have and preserve memory, because without memory there is no future. I write to remember that the torture of hell is here on our earth as we live in a perpetual fratricidal war between good and evil. I write because our only weapons are the white paper waiting to embrace and spread fantastic stories, to lead us to the knowledge of other realities, to dreams more or less similar to our own, and a pen can have the power to decide justice and equality. Also because there are never enough stories to narrate the pulse of life, the intimacy, the colors and shadows with which big events collide with small things, with the everydayness of time and space.
One of the poets I have as a point of reference, the Catalan Joan Margarit, once answered the eternal question about the reason for writing like this. He said it without embarrassment: I write because I am still in love with my wife. A good reason, one reason among many others, to interpret the world, even though we often see nothing.
A few weeks after the terrible day of his death, my son and I began to organize his old desk with his personal belongings. It was a heartbreaking task.
We were learning for the first time on delicate ground. He was convinced that he had a rule all his own, which was actually a chaotic rule, that only he could decipher and interpret. Box after box of often unfinished manuscripts, some well advanced and others just started, the first pages of some literary project that has since been abandoned. Only he knew the reason. Among the boxes and manuscripts, there were poems. Texts that maybe someone had published. Several drafts of the same poem, which he clearly returned to to revise and rework, and then to forget again. There was the emotional and existential geography of his walk in this world.
Different shades of feelings, different ages, loves and dislikes, true passions, pains, happiness achieved, map of failures. Thus I returned to the starting point, and in his position through the wrinkled and yellowed pages I saw again the poet I had once known and loved.
***
Sometimes, when we were alone in our house in Gijon, at the edge of time when we were free from writing or from daily household chores such as cleaning or moving furniture, from walking the dog or gardening and following the news, we liked to play as students riot during recess.
I would follow him around the house and he would try to hide, sometimes in a closet, behind a door or in a corner, impossible given his size, trying to escape my hands that wanted to touch his butt. .
Nëse do na shihte kush, s’do u besonte syve: një e imët si unë që ndiqte një ciklop si Luço, që nuk donte ta prekja, derisa e kapja dhe përqafoheshim duke u shkrirë së qeshuri gjer në lot.
Pastaj na pëlqente të kërcenim tango, në netët më të qeta. Edhe ajo ishte një luftë më vete, ngatërroheshim me hapat tanë, e pastaj të telendisur zgjidhnim një film të mirë për ta shikuar.
Luço kurrë nuk ka ditur të organizojë gjë, edhe pse krenohej gjithmonë se mund ta bënte. Në dy rastet kur shkuam në gjendjen civile për t'u lidhur në martesë, isha unë që e tërhoqa me vete, sepse ai ishte gjithmonë shumë i zënë duke ndërtuar ëndrra për veten dhe për të tjerët.
Dhe gjysma e së keqes që ishte kështu. Shqetësimi i tij më i madh ishte të ulej në kompjuter, që e kishte zëvendësuar me makinën e shkrimit, dhe pastaj në rend prioritar vinin kafshët e tij, mace e qen, dhe kopshti anarkik, ku rriteshin një sërë farash të ardhura prej ngado. Araukaria, kalikantë, lulebore, mollë, kumbulla, nën vështrimin e ashpër të pashuar të Garibaldit, rojtarit të kopshtit tonë, bustit që kishim marrë me dyshim një mëngjes në një kuti të madhe prej druri, natyrisht nga Italia.
Disa muaj përpara ditëlindjes së tij të shtatëdhjetë, vendosëm të bënim një festë të madhe. Ai dëshironte t’i mblidhte gjithë fëmijët, nipërit, nuset dhe dhëndrin e vetëm më 4 tetor 2019. Ishte edhe Daniel Mordzinski që shkrepi fotograditë më të bukura të gjashtë fëmijëve tanë, që më në fund u rimblodhën. Ishin tre ditë festime në Gijon, në shtëpinë tonë.
Luço donte të festonte edhe me miqtë e tij, ndonëse ishte e pamundur t’i bashkonte të gjithë. Prandaj, unë ndërkohë organizoja një event që duhej të ndiqte festën familjare: më 11 tetor ftova të gjithë miqtë nga Gijoni, Madridi dhe Göteborg.
Më 21 tetor shkuam në Paris për festën e ditëlindjes që i kishte organizuar shtëpia e tij botuese, prej aty arritëm në Milano dhe më në fund, dy javë më pas, në Lisbonë. Në të gjitha këto vende u prit me shumë dashuri dhe me festa. I dedikuan fjalime të mbushura me emocione dhe i mundësuan të shijonte pjatat e tij të preferuara.
Në Milano nuk mungoi torta e ditëlindjes me kokos dhe dulce de leche, e përgatitur sipas recetës së nënës së tij që e kisha ndjekur me përpikëri në çdo rast, empanadat kilian dhe pisco sour. Në sfond Adiós Nonino luante bandoneón e Piazzolla-s. Gjithçka ishte e koordinuar në mënyrë perfekte. E pashë Luçon shumë të prekur, me sytë plot lot.
Mori mikrofonin dhe, siç bënte në këto raste me ngarkesa të larta emocionale, na falenderoi për ato momente unike dhe më pas na dedikoi një nga ato historitë që ai, si magjistar që ishte, i nxirrte nga kapelja vetëm për të na parë të gjithëve të buzëqeshim të magjepsur.
Nuk do t'i shihte më kurrë ata njerëz. Dukej sikur e parashikonte fundin dhe se për këtë arsye kishte vendosur t'u jepte lamtumirën të gjithë miqve të tij më të ngushtë. Madje e tha me zë të lartë: "Kujdes, sepse zakonisht këto nderime bëhen për ata që do të vdesin!"
Dhe qeshte. Qeshte i vetëkënaqur. Nëse do ta kisha imagjinuar atë që na priste me kthimin tonë në Spanjë dy muaj më vonë, do të kisha bërë gjithçka për të ruajtur ato momente miqësie dhe gëzimi dhe për të qëndruar sa më gjatë në atë flluskë mbrojtëse.
*Luis Sepùlveda was a Chilean writer and journalist, an opponent of Augusto Pinochet's regime in the 70s, when he was imprisoned and tortured. He is the author of over 30 books including poetry, novels and essays. He died on April 16, 2020 after contracting the coronavirus. Carmen Yáñez is his wife, who published the book of memoirs "A love out of time", from which the above section is also taken. Translated by Erjon Uka.
