Again, people, not to be overcome by despair
Askush nuk u flet fëmijëve për shpirtin, askush nuk e merr parasysh se ky aspekt është tërësisht i përpunueshëm në fëmijëri, por nuk mbetet i tillë për gjithë jetën. Nëse nuk kultivohet, stafetën e merr materializmi. Dhe kjo nuk i shndërron fëmijët në njerëz kureshtarë apo të pasionuar pas jetës, por në qenie të vogla të dëshpëruara, pa asnjë horizont.
2022-10-29 20:45:48
Erjon Uka
"Where is the world going? We cannot understand it. Of all that we are told, what is true and what is not? We cannot understand it. What should we fear? We can't understand it."
Susanna Tamaro says that the world will not return to the first one, but she interprets this ominous threat as a "joyful wish. Yes, the previous world will not return.” Which world will take its place? And what role will we play? Will we make it? "Faced with the perverse inhumanity of these times, we can make our choice, we can always resist", says the writer.
Tamaro had no intention of writing a book this year. "I was very tired, but then I felt a strong ethical imperative that made me think again. We experienced a kind of civil war and we have to face the memory of a conflict that divided the country in two. I saw many lost, desperate people around me. I felt compelled to try to shed light on what had happened, to bring rationality back to the center of common discourse.”
The result is People Again, a chilling, militant and divisive book. "It is really time to have courage, we must know how to risk the lack of popularity, the most frightening disaster of these times", she admits, because there is a battle that must be fought to give meaning to herself and the world, and for this we must someone who gets his hands dirty, without fear, plunging them into many contradictions, mistakes, non-choices, pieces of these two years of the pandemic that have erased certainties and convictions.
In essence, "People Again" says this: to return to thought. Where should we start from?
From the return to human reality. We have evolved for thousands of years along with all living things and this process has created very close connections and complex relationships with the world around us. From this evolution derives our whole body, as well as our essential behaviors. The last fifty years have dealt us a blow, proposing the idea of the human being as completely divorced from biological evolution. With the illusion of omnipotence, of a fictitious freedom, we have severed all our ties to reality. This crisis of thought can be addressed by repeating the old questions that have always pertained to man's identity. Who am I? What is the meaning of life? What reality lies before and behind the mystery of existence?
When did you start thinking about the book?
At the end of the first year of the pandemic, because I was very surprised by the strong wave of lack of reason that began to push our society forward. I was afraid of scientists who became prophets of absolute truth, because science remains so only when it accepts the fragility of doubt and error. If it does the opposite, proclaiming itself as absolute truth, it can become dangerous. The first idea was to write an essay with the title "What is a virus, what is a person". I found it important to redefine both categories so that one – the virus – does not devour the other. But then, when I started to write, I had to deal with an elaboration that widened day by day, like circles in water.
Ekziston një kushtrim i fortë për lirinë e zgjedhjes, në çdo situatë, dhe për guximin. E keni parë?
Dalëngadalë kultura mbizotëruese i ka zbuar dhe i ka fshirë të gjitha ato që një herë e një kohë quheshin virtyte. I pari prej tyre ishte guximi, pra aftësia për t’u përballur me vetëdije me situata të vështira. Rezultati i këtij procesi është shndërrimi i njeriut në një qenie thelbësisht të sëmurë, të squllur, të shtrirë në divan në pritje të argëtimit, me paaftësinë për të marrë vendime që s’i sheh në media. Të zgjedhësh do të thotë të jesh i vetëdijshëm se në realitet para nesh gjenden të pranishme gjithmonë dy përmasa: ajo e së mirës dhe ajo e së keqes. E mira dhe e keqja prêt à porter - ajo që më pëlqen është e mirë dhe ajo që nuk më pëlqen është e keqe - po e shndërrojnë qytetërimin tonë në strofkë barbarie.
Roli i intelektualëve?
Nëse e shkrova këtë libër, e bëra mbi të gjitha sepse u preka nga heshtja e shumicës dërrmuese të intelektualëve, nga margjinalizimi dhe tallja e egër e kujtdo që guxonte t'i bënte vetes pyetje që kërkonin përgjigje komplekse, më të artikuluara se ato të imponuara nga manikeizmi i medias.
(Shënim: manikeizmi është doktrinë fetare e përpunuar nga persiani Mani e bazuar në identifikimin e dy parimeve absolute: E mira dhe e keqja, në kontrast të përhershëm mes tyre.)
Fundi ynë është shkruar në fundin e biodiversitetit, por atë "nuk do ta shkaktojë vrima e ozonit apo ngrohja globale", shkruani ju, "por shkatërrimi i shpirtit". A po mendoni për një humanizëm të ri?
Kemi nevojë. Kemi nevojë të rindërtojmë me kurajë një rrugëtim edukativ. Kemi nevojë të flasim për një kuptim etik të jetës. Kemi nevojë të themi se madhështia e ekzistencës sonë nuk përcaktohet vetëm nga jetëgjatësia, që në ditët e sotme mbështetet tek barnat, por se si jemi në gjendje ta jetojmë atë. Kemi nevojë të luftojmë frikën, rehatinë dhe dobësinë e brendshme, prej nga lindin fanatizmi dhe dhe urrejtja sociale. Ne duhet të rikthejmë racionalitetin e vërtetë te mendimet tona, një racionalitet të aftë për të pranuar se mbi gjithë jetën tonë shtrihet hija e misterit. Ky realitet njëdimensional u imponua nga një kulturë tekniko-shkencore që besoj se tashmë mund të përkufizohet, pas këtyre dy viteve, si arkitektura e prodhuar nga regjimet totalitare: brutaliste. Askush nuk u flet fëmijëve për shpirtin, askush nuk e merr parasysh se ky aspekt është tërësisht i përpunueshëm në fëmijëri, por nuk mbetet i tillë për gjithë jetën. Nëse nuk kultivohet, stafetën e merr materializmi. Dhe kjo nuk i shndërron fëmijët në njerëz kureshtarë apo të pasionuar pas jetës, por në qenie të vogla të dëshpëruara, pa asnjë horizont.
Njeriu për të cilin flisni në libër, ai për të cilin keni nostalgji, është një njeri i farkëtuar nga “sprovat e brendshme”. Cilat kanë qenë tuajat, ato që ju kanë bërë njeriun që jeni sot?
E gjithë jeta ime ka qenë vazhdimisht një sprovë e brendshme. Kam lindur nga dy prindër shumë problematikë dhe vuaj nga sindroma e Aspergerit. Në atë kohë, askush nuk e dintë çfarë ishte dhe të gjitha krizat, të gjitha vështirësitë e mia, trajtoheshin si dëngla që duheshin shtypur me forcë. Gjatë fëmijërisë sime kam menduar shumë herë se do të çmendesha prej dhimbjes. Si të gjithë njerëzit autikë, kam pasur vështirësi tragjike për të hyrë në tregun e punës dhe nëse nuk do të kisha fatin të jetoja falë librave të mi, tani do të isha duke mbajtur radhën te Caritas-i. Pastaj, kur isha e suksesshme, për dhjetë vjet përjetova një fushatë mediatike dashakeqëse dhe të rreme kundër meje, që do të kishte vrarë shumicën e njerëzve. Megjithatë, pavarësisht këtyre vështirësive të tmerrshme, në zemrën time gjithmonë kam kultivuar guximin dhe shpresën, së bashku me vetëdijen se vuajtjet vijnë për t'u përballur dhe për të na rritur. Për ta bërë këtë dhe për të mos u kthyer në një viktimë të pafuqishme, duhet të kesh bindjen e thellë se jeta ka një kuptim.
Çfarë mbetet prej mitit të madh të kohës sonë: lumturisë?
Në librin “Shko ku të çon zemra” shkruaja se rrezja e lumturisë është e shkurtër sa drita e një llambe, ndërsa vetëm gëzimi është i aftë të na ngrohë si dielli. Kur flasim për të drejtën e lumturisë, sjell ndër mend gjyshin tim, që i lindur shumë i varfër, kaloi katër vjet të rinisë së tij në llogoret e Karstit. Pavarësisht kësaj ai eci përpara, ndërtoi punën dhe krijoi familjen. Lumturia është një mit post-modern. Mund të jesh i lumtur për një takim, për një udhëtim, për një libër, por kjo nuk është një e drejtë dhe nuk është një shtyllë etike. Realiteti që formon ekzistencën sonë është aftësia, por edhe mundësia, për të ndërtuar realitete pozitive rreth nesh, të cilat i japin kuptim jetës.
You close the book by recounting three separate lives (Maria Sklodowska Curie, the gymnast Alfred Hirsch who died in the extermination camps, and Franz Jägerstätter, killed for refusing to join the Nazi army), as if to show that an answer to the crisis lies in people's lives themselves.
We need exemplary lives to emerge from ambiguity and recover the virtue of courage in the face of difficult choices.
*Susanna Tamaro is an Italian writer. There are other books of hers in Albanian, such as "Listen to my voice", "Forever", "Tell your heart yes". The interview by Daniela Monti was translated into Albanian by Erjon Uka.
Read also: The prison where I live every day is called Asperger's: Writer Susanna Tamaro confesses for the first time the disease of life
Read also: The pandemic revealed, not created, our loneliness
